پامپ و دامپ (Pump and Dump) یک تاکتیک قدیمی برای بالا بردن سریع ارزش یک دارایی ذاتا بی ارزش و سپس فروش و کسب سود حاصل از افزایش قیمت آن است. امروزه این تاکتیک در دنیای رمز ارزها و دارایی‌های دیجیتال که کمتر تحت نظارت مراجع قانونی قرار دارد، به شدت طرفدار پیدا کرده است.
این کار چگونه انجام می شود؟
در یک طرح پامپ و دامپ، قیمت یک دارایی بی ارزش یا کم ارزش از طریق یک بازاریابی کاملا حساب شده، به صورت مصنوعی افزایش داده می‌شود. این بازاریابی‌ها که اغلب گمراه کننده و دروغین هستند، از طریق انتشار حجم زیادی از مطالب وسوسه کننده در شبکه‌های اجتماعی و سایر ابزارهای ارتباطی، انجام می‌شوند. معمولا هدف از انتشار این مطالب این است که در ذهن سرمایه‌گذاران این تصور را ایجاد کنند که الان بهترین زمان خرید است و نباید این فرصت را از دست بدهند (پامپ).
مجریان این طرحها، معمولا برای تأیید ادعای خود بلافاصله و در حالیکه سرمایه‌گذاران در حال تبادل نظر در مورد آن دارایی هستند، قیمت آن را به سرعت افزایش می‌دهند. سرمایه‌گذاران با دیدن این شرایط و با هدف کسب سود بیشتر، هر چه سریعتر اقدام به خرید و سرمایه‌گذاری می‌کنند.
در همان حال که سرمایه‌گذاران در حال خرید هستند و باعث افزایش کاذب قیمت می‌شوند، اشخاصی که آن طرح را برنامه‌ریزی کرده‌اند، از فروش دارایی خود با بالاترین قیمت و چندین برابر قیمت خرید، سود می‌برند. با آغاز فروش توسط این افراد، قیمت دارایی با سرعت شروع به کاهش می‌کند و به ارزش واقعی‌اش باز می‌گردد.
نقش اینترنت در پامپ و دامپ
قبل از ظهور اینترنت، طراحی و اجراء پامپ و دامپ‌ها کاری سخت و زمان‌بر بود و مجریان این طرحها مجبور بودند به صورت حضوری یا از طریق تلفن و نامه سرمایه‌گذاران را متقاعد کنند. این روزها افراد از طریق صفحات اینترنتی و برنامه‌های پیام‌رسان می‌توانند به راحتی پامپ و دامپ‌ها را سازمان‌دهی و اجرا کنند.
با وجود تمام امکاناتی که اینترنت برای برقراری ارتباط افراد با یکدیگر ایجاد کرده تا بتوانند طرح‌های پامپ و دامپ تقلبی را تشخیص دهند، نهادهای نظارتی و قانونی متوجه شده‌اند که این طرحها بعضی مواقع آنقدر خوب اجرا می‌شوند که حتی می‌توانند سرمایه‌گذاران حرفه‌ای را نیز در دام خود گرفتار کنند و تمام این فرایند تنها طی چند دقیقه اتفاق می‌افتد!
قواعد کلی
از آن جایی که بازار رمز ارزها همچنان رو به رشد است، توجه سازمان‌های دولتی به این بازار نوظهور جلب شده است، اما این توجه کافی نیست و برای مقابله با چنین فعالیت‌های غیرقانونی نیاز به نظارت بیشتری احساس می‌شود. به عنوان مثال در آمریکا با انتشار گزارش های مفصل در مورد ارزهای دیجیتال، برگزاری جلسات دادرسی با کنگره و ارائه اطلاعات در دسترس به سرمایه گذاران، سعی می‌شود تا احتمال گرفتار شدن آن‌ها در این خطرات و کلاهبرداری‌ها را کاهش دهند.
طرح‌های پامپ و دامپ غیر قانونی هستند و توسط کمیسون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) تقلب در اوراق بهادار تلقی می‌شود. همچنین در اکثر بازارها مانند بورس لندن و بورس نیویورک نیز این طرحها غیر قانونی هستند. به عنوان مثال برای مقابله با این طرحها، کمیسیون معاملات آتی کالا (CTFC) به کسانی که بتوانند در کشف این نوع طرحها که بالای 1 میلیون دلار ارزش دارند به این کمیسیون کمک کنند، پاداش بین 10 تا 30 درصدی پرداخت می‌کند.
به دلیل اینکه تاکنون در قوه مقننه اکثر کشورها، هیچ قانونی در مورد مبادلات رمز ارزها وضع نشده است و صرافی‌های این نوع ارزها تحت نظارت مراجع قانونی عمل نمی‌کنند، طرح‌های پامپ و دامپ در مبادلات رمز ارزها غیر قانونی تلقی نمی‌شوند. بنابراین هرچند این طرحها غیر اخلاقی هستند، اما رسما غیرقانونی نیستند! (البته فعلاٌ)
یک نمونه پامپ و دامپ (Bittrex)
بعضی مواقع یک طرح پامپ و دامپ حساب شده حتی می‌تواند بالای 100 درصد سود برای مجریان آن به ارمغان بیاورد. به عنوان مثال، یک گروه پامپ رمز ارزها (Altcoin Pumping 2/2) توانسته بود که قیمت یک رمز ارز را تا حدود 1000 درصد افزایش دهد! مدیر آن گروه، در ساعت 11:40 قبل از ظهر 2 جولای 2017، اعلام کرده بود که تا 20 دقیقه دیگر یک پامپ در صرافی بیترکس اتفاق خواهد افتاد. راس ساعت 12:00 ظهر، نام رمز ارز موردنظر (SLS) اعلام و لینک مرتبط به آن در گروه ارسال شد. در شروع پامپ قیمت آن 0.0046 BTC معادل 11.61 دلار بود، اما در مدت چند دقیقه، ابتدا قیمتش به 110 دلار رسید و سپس با کاهش قیمت شدیدی مواجه شد و به 14.9 دلار بازگشت.
در نوامبر سال 2017، تحقیقات گروه “Business insider” نشان داد که افرادی در حال هماهنگی یک طرح پامپ و دامپ در صرافی Bittrex و Yobit از طریق پیام رسان تلگرام بودند. اندکی پس از آن، Bittrex بیانیه ای به شرح زیر صادر کرد:
بیانیه کلی در مورد تاکتیک‌های اخلال در بازار: Bittrex به طور فعال مانع از هر نوع اخلال در بازار، از جمله گروه‌های پامپ و دامپ می‌شود. بر طبق این شرایط، ما حساب‌های افراد مربوط به این نوع فعالیت‌ها را تعلیق و خواهیم بست و به مقامات مربوطه اطلاع خواهیم داد.
بعد از انتشار این بیانیه بیترکس، گروه‌های پامپ به اعضاء خود اخطار دادند و سیاست‌های خود را به کلی تغییر دادند. به عنوان مثال، یکی از گروه‌ها با اعلام اینکه بیترکس سیاست‌های خود را تغییر داده است، همه پامپ و دامپ‌های خود بر روی آن صرافی را متوقف کرد.
گروه های پامپ و دامپ اغلب هزاران عضو دارند. به عنوان نمونه، گروه “Trading signals for crypto” بیش از 7000 عضو داشت. برخی از اعضا این گروه‌ها سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و طراحان و مجریان پامپ هستند که قبل از افزایش قیمت، در آن رمز ارزها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و مابقی اعضاء، سرمایه‌گذاران خردی هستند که کمی قبل یا با شروع پامپ متوجه آن خواهند شد.
چهار هشدار امنیتی CTFC
اگر چه صنعت رمز ارزها در حال رشد و اقدامات لازم جهت ادغام آن‌ها با سیستم‌های بانکی سنتی در حال انجام است، اما فناوری بلاک چین (Blockchain) و رمز ارزها هنوز در مرحله “غرب وحشی” خود قرار دارد. به دلیل عدم وجود مقررات و حمایت از سرمایه‌گذاران در بازار رمز ارزها، هنوز امکان سوء استفاده و کلاهبرداری از طریق روش‌هایی مانند پامپ و دامپ وجود دارد. به همین دلیل همیشه بهتر است که قبل از سرمایه‌گذاری، تحقیقات مستقل و مفصلی در مورد رمز ارز مورد نظرتان انجام دهید.
برای محافظت از سرمایه‌گذاران در بازارهای پر ریسک و خطرناک، مشاوران CTFC هشدارهای زیر را به آن‌ها می‌دهند:
- اگر ارز دیجیتالی به صورت ویژه و از طریق رسانه های اجتماعی تبلیغ می‌شود، به این معنی نیست که حتما ارزش سرمایه‌گذاری دارد.
- از سرمایه‌گذاری روی رمز ارزها یا توکن‌هایی که توسط وب‌سایت ها تبلیغ می‌شوند و وعده سریع ثروتمند شدن را می‌دهند، خودداری کنید.
- در معاملات پامپ و دامپ شرکت نکنید! اختلال در بازار خلاف قانون است و بسیاری از شرکت کنندگان این طرحها، در نهایت متحمل ضرر می‌شوند.
- چیزی با عنوان استراتژی و سرمایه‌گذاری تضمینی وجود ندارد. بنابراین اگر شخصی به شما گفت خطر از دست دادن سرمایه و ضرر در آن رمز ارز وجود ندارد، در آن سرمایه‌گذاری نکنید.